Ailede Çocuk İçin İki Temel Ortam: 2 - Keşfetme Ortamı

1 Nisan 2022

Geçen yazımda ailede olması gereken iki ortamdan birini, disiplin ortamını, ele almıştım. Lütfen önce o yazıyı okuyunuz. Bu yazımda da keşfetme ortamını ele alacağım.

Keşfetme, herhangi bir insanın olduğu kadar çocuğun da gelişimi için son derece önemlidir. Keşfetme; bir çocuğun aklını kullanmasını, zekasını geliştirmesini, kendi güç ve potansiyelini anlamasını ve kullanmasını, hayata karışmasını sağlar ve bu sayede de hayatın karşısına çıkaracağı engellerle nasıl başa çıkabileceğini vb. öğrenmesine yol açar.

Keşfetme ortamı oluşturmak aslında basitçe çocuğun tanımlanmamış bir gelecek içinde bulunmasını sağlamaktır. Bu ne demektir? Örneğin; bir anne misafirliğe giderken çocuğuna “Bak orada gözünü gözümden ayırmayacaksın, ben ne dersem onu yapacaksın, ortalığı karıştırmayacaksın, arkadaşının oyuncaklarını ellemeyeceksin, almayacaksın, teyze şeker ister misin derse istemem diyeceksin, çişin gelince çaktırmadan yanıma gelip kulağıma fısıldayacaksın...” gibi tembihler yapıyorsa orada çocuğa keşfetme ortamı sağlanmamış demektir. Her şeyi tanımlamaya çalışan anne âdeta çocuğun her saniyesini planlamakta ve kontrol altında tutmaya çalışmaktadır. Oysa şöyle denebilir: “Kızım sen misafirlikte nasıl davranmamız gerektiğini bilirsin. Hem kendine olan saygını koruyacağına hem de etrafa, oradaki insanlara saygı duyarak davranacağına ben inanıyorum. Keyifli bir misafirlik yaşayalım evladım.” dediğinde ona temel değerleri (özsaygı ve çevreye saygı) vurgulamakta hem de ona kendi seçimlerini yapabilme alanı tanımaktadır. Gelecekteki belirsizlikle onun başa çıkıp doğru kararlar alacağına inandığını göstermektedir.

Çocuğa harçlık verip o harçlığı belli değerler içinde harcayabileceğini kabul etmek bir keşfetme ortamı yaratmaktır. Ona günlük, örneğin (rakama takılmayın işin mantığına bakın lütfen. Ama trilyonlarınız da olsa çocuğunuza kısıtlı bir harçlık verin) beş lira günlük harçlık verdiğiniz çocuğunuza “Poşetli, paketli ve şekerli gıdalar alamazsın ama bu 5 lira senin.” gibi yaklaşabiliriz. Çarşıya dolaşmaya çıktığımızda çocuk “Baba 5 liramla leblebi alabilir miyim?” dediğinde, “Eğer istersen tabii alabilirsin. Ama iki konu önemli biliyorsun: Paketli leblebi almıyoruz, ona dikkat et. Bir de 5 liranla şimdi leblebi alır ve ileride canının çektiği bir şey görürsen onu alamayacağımızı bil, bunlara göre kararı sen ver.” Dediğimizde ona keşfetme alanı yaratmış oluruz. Çocuk “Hangisi daha doğru olur?” diye düşünmeye başlar ve hayatı, iyiyi, doğruyu, problemlere nasıl yaklaşmak, kararları nasıl almak gerektiğini vb. keşfetmeye başlar...

Ya da çocuk eve heyecanla “Baba bugün ne oldu biliyor musun, kaledeydim. Penaltı attılar ben de kurtardım.” dediğinde “Vaaay bravo kızıma, aferin! Nasıl kurtardın bir anlatsana.” dediğimde onun o başarıyı nasıl yakaladığını analiz etmesini yani keşfetmesini sağlamaya başlamış olurum. Sonra ona “Peki, başka kaleciler penaltı sırasında nelere dikkat ediyormuş araştıralım mı?” dediğimde ve birlikte bir iki yazı, bir iki video izleyip üzerine düşündüğümüzde, hatta belki burada öğrendiklerimizi mahalledeki parkta ya da boş bir arsada denediğimizde, tam bir keşfetme ortamı sağlamış oluruz.

Ya da mesela bir tatile gideceğimizde, çocuğumuza “Bu sene tatilde Antalya’ya gidiyoruz. Orada gidilecek yerleri araştırır mısın? Ben mutlaka Antalya Müzesi’ne gitmek istiyorum. Annen de Termessos’u görmek istiyor. Sen de biliyorum eğlence parklarını seviyorsun. Bunları dikkate alacak biçimde bir tatil planı yapıver. Müze ve Termessos’ta neler önemliymiş, kaçırmayalım. Sonra da bize planı anlat olur mu? Bir de uygun dört beş tane otel seçiver, onları da beraber düşünelim...” dediğimde, çocuğum geleceğini kendisinin planlayabileceğini öğrenmiş ve bir ortam nasıl keşfedilir konusunu kavramış olacaktır.

Sohbetlerimizde “Ben bugün şunu öğrendim...” seansları olmasına özen gösterdiğimizde çocuğumuz yeni bir şeyler öğrenmenin keşfi içinde bilgiye, araştırmaya yönelecektir. Kendi keşfettiklerini, öğrendiklerini de paylaşmaya heveslenecektir. Bir de ebeveynleri onu cankulağı ile dinlediklerinde bu daha da pekişecektir.

Keşfetme ortamı içinde yetişmiş insanlar kendilerine, çevrelerine çok daha olumlu katkılarda bulunacaklardır.